Kościół
Kościół Zwiastowania Pańskiego jest zbudowany z łamanego kamienia, tynkowany, jednonawowy, orientowany, na rzucie prostokąta z prezbiterium węższym i nieco niższym od nawy, zamkniętym elewacją prostą. To typ kościoła późnorenesansowego z pseudotranseptem, wzorowany na kościele Dominikanów w Klimontowie. Z południowej strony wyeksponowano w ryzalicie kaplicę fundatorską pierwotnie pod wezw. Matki Bożej Loretańskiej, a od końca XVIII w. Najśw. Serca Pana Jezusa. Pod kaplicą znajduje się krypta grobowa dla rodziny fundatora.
Nawa ma szer. 11, dł. 21, wys. 13 m. Elewacje trójprzęsłowej nawy, rozczłonkowane przyściennymi filarami podtrzymującymi sklepienia kolebkowo-krzyżowe, pokryte są stiukową dekoracją typu lubelsko-kaliskiego w kształcie profilowanych listew, figur geometrycznych i główek anielskich. Prezbiterium szer. 7, dł. 12,5 m nakryte jest takim samym sklepieniem z lunetami, wspartym na kamiennych konsolach z reliefami fundatorskich herbów Bogoria i Pobóg. Kościół ma marmurową posadzkę z nagrobkowymi płytami, pokrywającymi wejścia do grobowej krypty dla zakonników pod prezbiterium i dla dobrodziejów w podziemiach nawy. Wnętrze oświetlone jest sześcioma arkadowymi oknami od południowej strony, czterema okrągłymi i trzema kwadratowymi – ślepymi – od strony północnej.
Na zewnątrz kościół oszkarpowany murami przyporowymi. Elewacje szczytów nawy, prezbiterium, kaplicy i kruchty zwieńczone attykami schodkowymi, renesansowo-barokowymi. Trójkątne pola szczytów podzielone pilastrami, płycinami, z wolutami i piramidkami na poboczach. W arkadowych płycinach elewacji szczytowej prezbiterium malarskie kompozycje, przedstawiające wyobrażenie Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus, św. Franciszka z Asyżu i w miejscu dawniejszej kompozycji, prawdopodobnie św. Antoniego, redemptoryści wymalowali w XIX w. postać św. Alfonsa di Liguori.
Fasada bez szczególniejszych walorów artystycznych, rozczłonkowana lizenami w kierunku wertykalnym, z owalnymi oknami do kruchty kościoła, z wolutami i piramidami na spływach, zwieńczona czworoboczną wieżą nad kruchtą, a w górze ośmioboczną z latarnią na szczycie. Na wieży w XVII i XVIII w. były dwa spiżowe dzwony oraz zegar. Dachy dwuspadowe, a nad kruchtą pulpitowe, pokryte w XVII w. dachówką. Nad nawą barokowa wieżyczka z latarnią. Na sygnaturce napis: Me fecit M. W. anno 1732. Soli Deo gloria. Do chwili budowy domku loretańskiego w 1776 r. na osi nawy znajdował się główny portal świątyni, wykonany z miejscowego kamienia.
Wyposażenie wnętrza kościoła
Prace nad wystrojem i wyposażeniem wnętrza świątyni trwały jeszcze przez szereg lat po zakończeniu budowy. W czasie „szwedzkiego potopu” kościół i klasztor musiał ponieść znaczne straty, skoro jeszcze w 1658 r. bernardyni restaurowali swój klasztor po zniszczeniach dokonanych przez Szwedów. Obecnie w główny portal wejściowy do przedsionka od strony poł., kamienny, barokowy, profilowany, z herbem Pobóg wmurowana jest marmurowa tablica dedykacyjna na nadprożu, o następującej treści (w polskim przekładzie): „Najlepszemu i Najwyższemu Bogu. Na cześć i chwałę Najświętszej Dziewicy Maryi i świętych patronów Marcina i Franciszka. Z wdzięczności za otrzymane dobrodziejstwa, a także na odpuszczenie grzechów, o wzrost w łasce Bożej w życiu obecnym i chwałę w przyszłości. Marcin z Koniecpola Roksicki, kasztelan połaniecki, zbudował ten kościół wraz z klasztorem od fundamentów roku Pańskiego 1652”.
Restauracja budynków została szybko zakończona. Już 9 maja 1660 r. w tym klasztorze miała miejsce konwokacja małopolskiej prowincji bernardynów. Według chronologii zakonu Bernardynów, opracowanej przez o. Tomasza Digonia w latach 1656-1671, wnętrze kościoła posiadało 6 bogatych ołtarzy. Gwardian klasztoru o. Ambroży Rynkarowicz w sprawozdaniu na kongregację międzykapitulną w Grodnie 1703 r. wymienia już 8 ołtarzy. Do całości wyposażenia należały: organy, ambona, konfesjonały, obrazy, kropielnice na święconą wodę, nagrobki i ławy.
Ołtarz główny
W pośrodku prezbiterium usytuowanego o jeden stopień wyżej od nawy stał perspektywiczny ołtarz z poł. XVII w. Wczesnobarokowy ołtarz ok. poł. XVIII w. zmieniono na rokokowy, zachowany do tej pory. Mensa dł. 297, szer. 126 cm z kartuszem na antepedium. Tabernakulum w bogatym obramieniu z kielichem i hostią na drzwiczkach. Ponad nim złocisty tron do wystawienia Najśw. Sakramentu, zwieńczony półokrągłym daszkiem z wisiorkami, z puttami na gzymsach pilastrów, trzymającymi w rękach banderole z napisami: "Venite / adoremus".
Po bokach tabernakulum na cokolikach tronu podobne putta, jak również na rokokowych cokolikach predelli. Na mensie ustawiono sześć rokokowych kandelabrów snycerskiej roboty. Po bokach ołtarza były przejścia do zakonnego chóru. Zgodnie ze zwyczajem, zapoczątkowanym u bernardynów na początku XVII w., chór zakonny z ławami do siedzenia lub stallami mieścił się za wielkim ołtarzem.
Potężna nastawa ołtarza na całej centralnej ścianie prezbiterium, barokowa, z 1 poł. XVII w., trzyprzęsłowa, dwukondygnacyjna, na wysokim cokole, z arkadowymi przejściami po bokach. Centralna kondygnacja ujęta jest w architekturę dwóch par korynckich kolumn, pokrytych częściowo reliefem i kanelami, podtrzymujących regularne belkowanie. Kolumny środkowego przęsła flankują wielkie retabulum z obrazem Zwiastowania NMP i dźwigają na ramionach aniołów potężny łuk arkady z koronującym gzymsem. Olejny obraz namalowany na płótnie pochodzi z 2 ćw. XVII w., częściowo przemalowany w XIX w. Kompozycja przedstawia Matkę Bożą na klęczniku z rękami złożonymi do modlitwy, przed Nią stoi Archanioł Gabriel z lilią w lewej ręce, prawą zaś wskazuje na Ducha Świętego unoszącego się w postaci gołębicy, zdając się mówić: „Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym” (Łk 1, 35). W arkadowym zwieńczeniu Bóg Ojciec na obłokach, wpisany w kulę, z berłem i światem w ręku, posyła Ducha Świętego dla dokonania tajemnicy Wcielenia. Na podłodze wnętrza domu obok klęcznika wazon z kwiatami oraz trzy małe, uskrzydlone aniołki, adorujące misterium Bożego Wcielenia. O. Tomasz Digoń w chronologii zakonu z 1656 r. nazywa ten obraz najładniejszym malowidłem – imago BMV Annuntiatienis elegantissimae picturae. Wytworna szkatułka u stóp Madonny, a szczególnie szklany wazon z wodą wydaje się być sygnaturą warsztatu malarza Franciszka Lekszyckiego. Analogiczny obraz Zwiastowania tegoż malarza znajduje się w Leżajsku. Do namalowania tej kompozycji artysta czerpał inspirację z miedziorytowych wzorników i grafiki niderlandzkiej.
W XVIII w. głowę Madonny z Piotrkowic zdobiła srebrna korona, a głowę archanioła srebrna aureola.
Boczne skrzydła ołtarza ze spływami i konchowymi niszami flankują zewnętrzne kolumny z rzeźbami śś. Franciszka z Asyżu i Antoniego z Padwy. W niszach zaś umieszczono śś. Wojciecha i Stanisława, męczenników i patronów Polski.
Górna kondygnacja, w architekturze dwóch kanelurowanych kolumn, dźwigających rzeźby archaniołów Gabriela i Rafała, zamyka mniejsze retabulum z owalnym obrazem Chrystusa–Dobrego Pasterza, malowanym na płótnie w 1917 r. przez K. Klopperga. Pierwotnie w tym miejscu było okno od strony wschodniej, z prześwitem w ołtarzu. W zwieńczeniu tympanon z rzeźbą archanioła Michała, walczącego ze smokiem, w przerwanym przyczółku. Obramienia nisz i pola cokołów pokryte roślinnym ornamentem z główkami aniołków. Cały ołtarz wyzłocony.
Ten typ ołtarza wczesnobarokowego o motywie podwyższonej arkady łuku triumfalnego pochodzi z kręgu warsztatu Baltazara Kuncza lub Jakuba Piszczarka.
Wskazują na to liczne analogie założeń konstrukcyjnych i motywów dekoracyjnych. Ołtarz prezentuje bogaty program ideowy wraz z dekoracją figuralną i ornamentalną.
W prezbiterium po stronie północnej była nagrobna płyta z marmuru. Tekst nie istniejącej dziś inskrypcji podaje w swym rękopisie o. Tomasz Digoń:
Hospes cum sis sospes siste gradum
fucatum conditionis naturae humanae intuere apparatum
in quo longaevum esse aliquid fateberis,
ad aeternum nihil. Quaeris exemplar?
Pios aspice manes nobilis ac generosi
D[omi]ni Georgii Grotowski de familia
ursinorum haeredis in vola debska, viri
avorum atavorumque suorum preclaris
facinoribus et genere nobilissimi. Quem
si natura amplissimis donis cumulasset,
res fortiter gestae in purpureo martis
campo. Annis 8 cum illmo ac magnifico
a Koniecpole castellano cracoviensi,
exercituum regni supremo praefecto, contra
scythas, valachos, mułtanos, kozakos, suae
gentis rebelles ac suecos acerrimis bellis
fidus comes eximius infracto ac heroico
animo virum testatae sunt.
Hunc tamen
pietas in Deum, liberalitas in egenos, candor
in amicos atque morum gravitas omnibus
carum fecit.
Vis plura?
Summo cum luctu e scena mortalitatis eheu
Abiit dum obiit die 2 xbris anni christi 1644
aetatis suae 41.
Hoc te volebam
amori extincto Petronelle de Chlewiska
positum marmor abi et piis manibus requiem
apprecare.
Za głównym ołtarzem, w chórze zakonnym, zwisała żałobna chorągiew damasceńska z następującym napisem:
D. O. M.
ac
piis manibus
generosi et magnificii domini d. Joannis Alexandri
a Gołuchow Gołuchowski
qui
solidam scientiarum notitiam in academia cracoviensi
hausit
ad ulteriorem vitae aetatem in aulis principorum expolivit.
Orthodoxae eximius religionis ac pietatis
cultor inter cruenti arma mortis Gustavum
cum Ferdinando de Mirow Myszkowski
acerrimus. In publicis patriae contra rebelles cosacos
strenus propugnator.
In oppressos et egenos liberalis,
in dissensionibus conciliandis felix,
in magnorum congressibus virorum faecundus, in saluberimos dandis consiliis
prudens, in subditos clemens, nulli iniurius, sed omnibus toto vitae
decursu gratus extitit.
Huic sarcophago ab anna de mstow
coniuge maestissima suppositus
A. D. 1655, die 28 maii aetatis vitae suae 55.
Na ścianie przy głównym ołtarzu umieszczano tablicę z informacją o odpustach ołtarza uprzywilejowanego za zmarłych:
Indulgentiae ad altare privilegiatum pro
liberatione animarum e purgatorio ad
annos x concessae ab innocentio x anno
domini 1654.
Pasja Chrystusa
W tęczowym łuku na poprzecznej belce umieszczono Pasję Chrystusa z grupą rzeźb barokowych: Matki Bożej Bolesnej, św. Jana Ewangelisty oraz śś. Antoniego Padewskiego i Bonawentury. U stóp krzyża pelikan z pisklętami i herbem Gryf, świadczącym o fundatorach: Aleksandrze i Katarzynie z Rokszyckich Ossowskich.
Prawdopodobnie byli oni również współfundatorami dwóch ołtarzy w tęczy, wkomponowanych w architekturę Pasji. O. Digoń w swej chronologii zakonu wspomina, że ołtarze przy tęczy na podobieństwo hebanowych są nowe, częściowo wyzłocone. Jeden z nich po stronie północnej należy do bractwa św. Franciszka, a drugi po stronie południowej do bractwa św. Anny. Bractwa te erygowane były przy wszystkich kościołach zakonu Bernardynów. W archiwum klasztoru przechowywano erekcyjne dokumenty tych bractw.
Ołtarz św. Antoniego Padewskiego i św. Franciszka z Asyżu
Ołtarz św. Antoniego Padewskiego i św. Franciszka z Asyżu, drewniany, z nastawą wkomponowaną w architekturę dwóch par złoconych kolumn, z relifem roślinnym gałązki i owoców winogron, podtrzymujących belkowanie z tympanonem w zwieńczeniu.
W retabulum obraz św. Antoniego, przyjmującego z rąk Matki Bożej Dzieciątko Jezus. Początkowo ołtarz św. Antoniego usytuowany był w środkowym przęśle nawy (obecnie św. Izydora), w stylu rokokowym. Obraz namalowany przez Franciszka Lekszyckiego, świadczy o tym jego sygnatura w postaci naczyńka ze święconą wodą. Obraz ten w XVIII w. przyozdobiono srebrnymi koronami, pozłacanymi. O. Ambroży Rynkarowicz, gwardian klasztoru w Piotrkowicach, w swym sprawozdaniu o stanie kościoła, sporządzonym na międzykapitulną kongregację w 1703 r. w Grodnie, wymienia spośród pięciu bractw bractwo św. Antoniego Padewskiego.
Obraz św. Franciszka z Asyżu, w postawie stojącej, z 1 poł. XVII w. namalowany przez br. Szymona Hermanowicza, znanego malarza bernardyńskiego, współpracownika Franciszka Lekszyckiego, z Krakowa. Obraz ten obecnie pełni role zasłony obrazu św. Antoniego. W XVIII w. obraz przyozdobiono drewnianą złoconą sukienką, a głowę świętego srebrną koroną. W predelli tegoż ołtarza znajdował się mały obraz Matki Bożej Częstochowskiej, przyozdobiony srebrną szatą. W 2 poł. XVII w. erygowano bractwo św. Franciszka z Asyżu. Bractwo to jako własne zakonu franciszkańskiego istniało przy każdym klasztorze bernardynów. Posiadało swój ołtarz św. Franciszka przy tęczy kościoła, zbudowany ok. 1660 r. Bractwo posiadało swój feretron z rzeźbą św. Franciszka z Asyżu, zachowany do dnia dzisiejszego.
Ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej i św. Anny
Z południowej strony przy tęczy usytuowany jest analogiczny ołtarz z XVII w., dedykowany Matce Bożej Częstochowskiej i św. Annie.
Z południowej strony przy tęczy usytuowany jest analogiczny ołtarz z XVII w., dedykowany Matce Bożej Częstochowskiej i św. Annie. W 1743 r. o. Augustyn Obrąpalski, prowincjał bernardynów, w inwentarzu argenterii zaznaczył, że w retabulum barokowej nastawy, ujętej w architekturę dwu par kolumn z reliefem kwiatowym, podtrzymujących belkowanie i tympanon, znajdował się obraz Matki NMP – św. Anny – z Matką Bożą i Dzieciątkiem Jezus, namalowany prawdopodobnie przez wspomnianego Franciszka Lekszyckiego. Św. Anna wokół głowy miała srebrny promień, a Matka Boża z Dzieciątkiem Jezus srebrne korony. W predelli był mniejszy obraz św. Piotra z Alkantary, przyozdobiony srebrną aureolą z promieniami.
Wraz z bractwem św. Franciszka erygowano przy kościele piotrkowickim konfraternię św. Anny. Rozwijały się one szczególnie przy kościołach bernardynów. Przez wzgląd na Annę Jagiellonkę zorganizowane ono zostało na nowo przez Jana Dymitra Solikowskiego, arcybpa lwowskiego, przy kościele bernardynów pw. św. Anny w Warszawie w 1578 r. Już w 1579 r. pap. Sykstus V bullą Ex incumbenti podniósł bractwo św. Anny do godności arcybractwa, pozwalając zakładać bractwa filialne przy innych kościołach. Celem jego było szerzenie czci św. Anny i pogłębianie życia religijnego i moralnego w społeczeństwie. Członkowie tego bractwa w każdy wtorek gromadzili się przed brackim ołtarzem wzniesionym ok. 1660 r. na mszę św. wotywną o św. Annie. Obraz do tego ołtarza przypuszczalnie namalował brat Szymon Hermanowicz lub Fr. Lekszycki. Akt erekcyjny przechowywano w archiwum klasztoru.
Ołtarz św. Tekli, panny i męczennicy
Po stronie południowej nawy, w środkowym przęśle, jeszcze w chwili kasaty klasztoru bernardynów usytuowany był rokokowy ołtarz, snycerskiej roboty, w naturalnym kolarze drewna, z obrazem św. Tekli, której kult był szeroko rozpowszechniony w całej Polsce w XVIII w. Co roku w jej uroczystość (23 września) wystawiano na tym ołtarzu srebrny relikwiarz z wyobrażeniem świętej trzymającej krzyż. Obecnie znajduje się w skarbcu zakrystii, a olejny obraz świętej wisi na filarze w kościele po prawej stronie.
Ołtarz Ukrzyżowanego Chrystusa
Obok kaplicy fundatorskiej (postawiono w XVII w. barokowy ołtarz Chrystusa na Krzyżu. Wymienia go w chronologii zakonu bernardynów o. Tomasz Digoń.
Mensę i nastawę ujęto w architekturę profilowanej ramy zamkniętej arkadą, flankują ją kolumny z korynckimi kapitelami. Na członach złoconych kolumn relief ornamentu roślinnego i herby fundatorów: Bogoria z literami KIDBCC oraz Gozdawa z literami RINZOCC. Kolumny dźwigają belkowanie ze statuami aniołów na uszatych przyczółkach cokołów. W zwieńczeniu na obłoku, w promieniach, rzeźba Boga Ojca z berłem wspartym na globie. W retabulum na tle płaskorzeźbionej Jerozolimy wielka rzeźba Ukrzyżowanego Chrystusa, z cierniową koroną wykonaną ze srebra. Po bokach krzyża późnobarokowe statuy Matki Bożej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty. Pod rzeźbą Ukrzyżowanego, na mensie, znajduje się tabernakulum ze złoconymi kompozytowymi kolumienkami i symbolami Męki Pańskiej na drzwiczkach. W tabernakulum przechowuje się srebrny relikwiarz św. Krzyża z XVII w. o wymiarach: wys. 100, szer. 40, eliptyczna podstawa 34 x 28,5 cm. Na stopce relief kwiatowo-roślinny z czterema główkami anielskimi w kartuszach. W środku trzonu gruszka z grawerowaną dekoracją kwiatowo-owocową. Na statywie równoramienny krzyż z symbolami czterech ewangelistów i anielskimi główkami w dekoracji roślinnej. W środku odlewany korpus. Z odwrotnej strony w okrągłej kasecie relikwiarz Krzyża św. w kryształowym krzyżyku. Relikwiarz wystawiano do publicznej adoracji w czasie pasyjnych nabożeństw i podawano go do ucałowania wiernym.
Ołtarz Matki Bożej Szkaplerznej
Naprzeciw kaplicy fundatorskiej, w pobliżu ambony, wybudowano barokowy ołtarz, dwukondygnacyjny, złocony, pod wezw. Matki Bożej Szkaplerznej.
Należał on do Bractwa Szkaplerznego, erygowanego 28 grudnia 1628 r. przez o. Błażeja Chojeckiego, prowincjała karmelitów na Piasku w Krakowie, w pierwotnej kaplicy drewnianej fundowanej przez Rokszyckich. Inwentarz zdawczo-odbiorczy kościoła z 1824 r. podaje, że ten ołtarz był „o dwóch kondygnacjach z sześcioma filarami wyzłoconymi, z obrazem w środku Najśw. Panny Szkaplerznej, a na wierzchu św. Katarzyny”. Ołtarz ten pod względem architektury był jednym z najokazalszych. Obraz św. Katarzyny w górnym nasadniku, patronki córki fundatora, Katarzyny z Rokszyckich Ossowskiej, zdaje się przemawiać za fundacją tego ołtarza przez Ossowskich. Nie bez powodu też na filarze przytęczowym, obok ołtarza, wzniesiono barokowy pomnik Aleksandrowi i Katarzynie Ossowskim, dobrodziejom kościoła w Piotrkowicach. Pomnik w zwieńczeniu ma herby Gryf i Pobóg w marmurowych kartuszach. Poniżej owalne popiersia zmarłych, obecnie nie istniejące. Na (marmurowej tablicy (75,5 x 103 cm) wypisano humanistyczną kapitałą tekst łaciński, który w przekładzie polskim brzmi:
Bogu najlepszemu najwyższemu.
Niech świadczy marmur o wielkim
Aleksandrze z ossowa ossowskim,
prawdziwym przykładzie herkulesa serca,
w mowie i czynie, feniksa starożytnej
rodziny Gryfitów, granicznego
podkomorzego powiatu opoczyńskiego,
który z dostojnymi i szlachetnymi rodzicami
Janem Ossowskim i Zuzanną Duninowną
został pochowany w tym grobie, męża
religijnego względem boga, pobożnego
względem niebian, pełnego poszanowania dla
Kościoła, heroicznego męstwa dla Ojczyzny,
dobroczyńcy dla zakonu serafickiego,
szczególnie przez związek małżeński ze
znakomitą i bohaterską Katarzyną z Koniecpola Rokszycką, córką dostojnego pana Marcina z Koniecpola Rokszyckiego,
kasztelana połanieckiego, sławnego
fundaotora tegoż kościoła, cieszącego się
powagą w sądzie, dojrzałego w radzie,
kwitnącą i doskonałą erudycją,
znajomością praw, doświadczeniem
w sprawach. W publicznych sądach
trybunalskich uchodził jakoby za wyrocznię
Apolina, postępując dalej w awansie uzyskał
tytuł najwyższego sędziego trybunalskiego
Królestwa i często pomimo swego sprzeciwu
sędziego kapturowego.
I cóż więcej? Cokolwiek śmiertelnego
posiadł z natury i z fortuny, wszystko
pozostawił i opuścił w roku chrystusowym
1669, dnia 19 października, mając lat 48.
Ołtarz Matki Bożej Szkaplerznej nie zachował się w tej świątyni. Najprawdopodobniej po pożarze kościoła w 1848 r. został sprzedany, wraz z bocznymi ołtarzami kościoła cmentarnego pod wezw. św. Stanisława, dla zdobycia funduszów na odbudowę wiązań dachowych po pożarze.
Bractwo Matki Bożej Szkaplerznej było założone przez o. Błażeja Chojeckiego, prowincjała oo. Karmelitów na Piasku w Krakowie. Według zachowanego aktu erekcyjnego, wydanego w Krakowie dnia 10 grudnia 1628 r., konfraternia założona była na prośbę fundatorów Marcina i Zofii Rokszyckich, przy pierwotnej drewnianej kaplicy Matki Bożej Loretańskiej. Mocą tego aktu, udzielił on wszystkim członkom bractwa szkaplerznego przywileju uczestnictwa we wszystkich łaskach i dobrach duchowych zakonu karmelitańskiego. Równocześnie określił wszystkie warunki i obowiązki oraz uprawnienia członków bractwa. Bractwo szkaplerzne miało swój ołtarz w tejże kaplicy, a następnie wzniesiono okazały, architektoniczny ołtarz z sześcioma złoconymi kolumnami w nowym kościele przy ambonie. Pierwszych członków bractwa z rodziną fundatorską i duszpasterzem ks. Andrzejem Gnojeńskim wymalował nieznany malarz na obrazie Matki Bożej Szkaplerznej w ołtarzu głównym kościoła św. Stanisława, a obecnie po dokonanej konserwacji przeniesionym do kaplicy loretańskiej.
Ambona
Z krużganku klasztornego przylegającego do kościoła od strony północnej jest wejście na barokową ambonę w kształcie okrętu z 1 poł. XVII w.
W zwieńczeniu na szczycie masztu gołąbek – symbol Ducha Świętego. Liny z „gniazd bocianich” podnoszą żagle ze sznurową drabiną, które tworzą rodzaj baldachimu. Z dachu baldachimu skrzydlaty anioł spogląda do nawy okrętu, a dwa putta z boku trzymają żagle. Na pokładzie okrętu zarzucono rybacką sieć i wiosła. Z boku burty umieszczono stułę, tiarę papieską i klucze, jako symbole władzy Kościoła. Kadłub okrętu zanurzony jest w srebrnych falach morza, wśród których pływają ryby i syreny. Całość utrzymana w kolorze jasnozielonym i polichromowana.
Organy
Nad głównym wejściem do kościoła, na murowanej arkadzie, zbudowano muzyczny chór, z murowanym parapetem, z prostokątnymi podziałami płycinowymi.
Przez środek balustrady przerzucono drewnianą boazerię, na podobieństwo zdobnej balustrady w barokowych emporach, wkomponowanej w architekturę pilastrów i gzymsów ze stojącymi na cokolikach puttami. W środkowym polu kompozycji w kartuszach godła Polski i Litwy: Orzeł w koronie i Pogoń, a poniżej krzyż z kotwicą. Na dolnym gzymsie wielki orzeł ze skrzydłami rozpostartymi do lotu, trzymający w dziobie krzyż, a w szponach rozerwane kajdany niewoli. Bogata plastyka boazerii parapetu, stanowi piękną oprawę dla organów z 1 poł. XVII w., usytuowanych pośrodku muzycznego chóru, w barokowej oprawie, z rzeźbami króla Dawida i św. Cecylii.
Domek Loretański w Piotrkowicach
Na osi nawy kościoła, od strony zachodniej, wznosi się późnobarokowa kaplica, a w niej Domek Loretański (długość 9,5 m, szerokość 4,10 m, wysokość 4,30 m). Przypomina on dom Maryi w sanktuarium włoskim w Loreto. Budowa ma kształt ośmioboku wpisanego w owal, nakryta eliptyczną kopułą z latarnią i ośmioma oknami. We wnęce ściany zachodniej jest umieszczona łaskami słynąca figura Matki Bożej z Dzieciątkiem.
Maryja jedną dłonią trzyma mocno Syna, drugą wskazuje na Niego, by tym gestem powiedzieć: On jest tutaj najważniejszy, nie ja, w Nim niebo zstąpiło na ziemię. Chociaż Matka Boża w prawej dłoni trzyma berło, symbol władzy królewskiej, to od Chrystusa pochodzi wszelka władza. To mały Jezus jest Królem Wszechświata i trzyma w dłoni kulę ziemską zwieńczoną krzyżykiem. Figura Matki Bożej otoczona jest owalną mandolią z odchodzącymi złotymi promieniami. Jest ona symbolem świętości Maryi i łask, jakie gotowa jest przekazać ludziom zwracającym się do Niej o pomoc. Wielkim przeżyciem dla nawiedzającego Sanktuarium jest spojrzeć na oblicze Jezusa i Jego Matki. Wzrok Jezusa porusza i pociąga każdego, ludzi o różnej psychice, słabych i grzesznych, prawych i błądzących. Jego spojrzenie wyzwala w sercu miłość i przebaczenie. A kiedy patrzymy na twarz „pięknej Madonny” zatrzymuje nas spojrzenie Bożej Matki pełne macierzyńskiej troski. Matka Boża swoje miłosierne oczy zwraca ku nam pielgrzymom tej ziemi. Blask Jej spojrzenia daje siłę i odwagę do pójścia droga miłości Boga i bliźniego. W Domku Maryi na ołtarzu wykryto napis: Hic Verbum Caro factum est (Tu Słowo stało się ciałem). Hic (tu) czyli w Maryi. Dosłownie w niej spełniły się te słowa. Ona stała się najbardziej zdumiewającym miejscem świata. W Niej niebo dotknęło ziemi. Nieskończoność skończoności, Bóg człowieka. Maryja stała się i pozostaje przestrzenią najbardziej zdumiewającego i wstrząsającego wydarzenia. W Niej osobowo, realnie zamieszkał Bóg, czyniąc z Niej żywy namiot Boga, Pałac Boga, Przybytek Boga, Mieszkanie Boga i Szatę Boga, Syjon, Sanktuarium i Tabernakulum. (S.C. Napiórkowski)